17-10-2025
Gender gap en de oudere vrouw
Door: Marilse Eerkens • illustraties: freepik.com
Bij gelijke geschiktheid hebben vrouwen nog steeds minder kansen op de arbeidsmarkt. En dat geldt in het bijzonder voor de vijftigplus-vrouw.
De gender gap, de kloof tussen mannen en vrouwen, in kaart gebracht.
“Emancipatie stagneert: Nederland duikelt met 15 plaatsen naar de 43ste positie.” De kop boven het persbericht dat 13 juni naar buiten werd gebracht door de Universiteit van Amsterdam is bepaald niet vrolijk. Uit het jaarlijkse onderzoek van het World Economic Forum komt naar voren dat in plaats van kleiner, de kloof tussen mannen en vrouwen in Nederland juist groter is geworden. Die kloof wordt uitgedrukt in procenten.
Een score van ‘0’ staat voor 100 procent ongelijkheid, bij een score van ‘100’ is de kloof gedicht. Nederland scoort op dit moment 75,6 procent. Vorig jaar was dat nog 77,5 procent. Wat betekent dit precies?
Het WEF-rapport
Het Global Gender Gap Report van het WEF meet en vergelijkt jaarlijks de mate van gelijkheid tussen mannen en vrouwen op wereldwijd niveau. In dit rapport, waaraan werd meegewerkt door het Amsterdam Centre for Business Innovation van de UvA, onder leiding van prof. dr. Henk Volberda, wordt gekeken naar vier verschillende onderdelen:
• De economische participatie en kansen van vrouwen – denk aan werkgelegenheid, lonen, leiderschapsposities.
• Onderwijs – denk aan toegang tot en deelname aan onderwijs.
• Gezondheid en overleving. Dat wil zeggen: levensverwachting en reproductieve gezondheid van vrouwen.
• Politieke participatie ofwel de mate waarin vrouwen vertegenwoordigd zijn in het parlement en in overheidsposities.
Het doel van het onderzoek is de kloof tussen mannen en vrouwen op deze gebieden in kaart te brengen, trends te identificeren en te laten zien waar nog verbeteringen mogelijk zijn. Met het uiteindelijke doel beleidsmakers en organisaties te helpen bij het nemen van maatregelen voor een evenwichtige vertegenwoordiging van mannen en vrouwen in alle sectoren van de samenleving.
Gemeten ongelijkheid
Wat opvalt is dat we het in Nederland, wat onderwijs en gezondheid betref, goed doen. De kloof is daar respectievelijk voor 95,1 en 96,2 procent gedicht. Maar als je kijkt naar economische participatie en kansengelijkheid van vrouwen dan valt op dat die kloof maar voor 61 procent gedicht is. En kijk je naar de politieke invloed van vrouwen dan wordt het helemaal pijnlijk: daar is de kloof slechts voor 22,9 procent overbrugd.
Verklaringen
Er zijn allerlei verklaringen te geven voor die gemeten ongelijkheid. Vaak wordt de zogenaamde ‘motherhood penalty’ genoemd: terwijl mannen na de komst van een kind nieuwe carrièrestappen maken, blijven vrouwen vaker hangen op hun oude niveau. Maar er wordt ook nog steeds flink gediscrimineerd. Amerikaans onderzoek waarvoor maar liefst 2.106 sollicitatiebrieven werden verstuurd en waarbij op experimentele wijze het gemiddelde cijfer, geslacht en hoofdvak van de kandidaten werd gemanipuleerd, laat zien dat mannen die hoge cijfers halen twee keer zo vaak op gesprek werden gevraagd als vrouwen die gelijk presteren. Vrouwen hadden meer kans om ‘op gesprek’ te komen als men ze ‘aardig’ vond. Of dit ook voor Nederland geldt is gissen, maar uit een rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau komt naar voren dat vrouwen meer discriminatie op de werkvloer ervaren dan mannen. Het gaat dan bijvoorbeeld om beloningsdiscriminatie en discriminatie bij doorstroom naar hogere functies.
Vijftig-plus vrouwen
Zoom je nog wat verder in op vrouwen die in de leeftijdscategorie vallen van de gemiddelde Soroptimist dan wordt het beeld nog schrijnender. De vijftigplus-vrouwen krijgen naast die minder gunstige positie op de arbeidsmarkt ook nog eens te maken met leeftijdsdiscriminatie. “Waar mannen met grijs haar en rimpels nog vaak worden beschouwd als wijs en ervaren, vinden we grijs haar en rimpels bij vrouwen juist onaantrekkelijk”, schrijft de WHO in haar rapport Global report on Ageism. Hierdoor worden oudere vrouwen minder serieus genomen. Daarnaast krijgen ze te maken met negatieve stereotypen: ze zouden minder flexibel, minder technologisch onderlegd en minder ambitieus zijn. Met alle gevolgen van dien. Waar oudere mannen in een groot Amerikaans onderzoek zo’n 18 tot 35 procent minder kans hadden om uitgenodigd te worden op een sollicitatiegesprek, liep dat percentage bij oudere vrouwen op tot 50. Natuurlijk moet je ook hier de kanttekening plaatsen dat het gaat om een Amerikaans onderzoek maar het is wel een signaal dat er nog veel werk aan de winkel is.
De UN heeft dit probleem ook in de gaten. “Er is allerlei wet- en regelgeving die ervoor moet zorgen dat de rechten van vrouwen worden gewaarborgd, maar wat ontbreekt, is de aandacht voor de specifieke problematiek van de ouder wordende vrouw” schrijft de UN in de Advocacy Brief on Older Women: “Inequality at the Intersection of Age and Gender”. Wellicht liggen daar ook nog aanknopingspunten om de toegenomen kloof tussen mannen en vrouwen te verkleinen.
