De Istanbul-conventie: het verdrag waar je misschien wel fan van gaat worden

Voor elke Soroptimist die zichzelf wel eens de vraag heeft gesteld of we als organisatie een deuk in een pakje boter kunnen slaan: lees even mee en laat weten of je opties ziet. Je krijgt eerst flink wat informatie, vervolgens enkele gedachten over wat we hiermee als Soroptimisten te maken hebben en tenslotte de optie om in te stappen, op een manier die bij jou past.

Het is als volgt

Er is een Raad van Europa. Deze heeft een verdrag opgesteld om geweld tegen vrouwen aan te pakken. Het verdrag is 10 jaar geleden in werking getreden. Nederland heeft het verdrag ondertekend (geratificeerd). Sinds 1 maart 2016 is het in Nederland van kracht (onderaan dit artikel vind je alle weblinks voor details en verdieping).

Wat is de Istanbul-conventie?

De Istanbul-conventie is het eerste juridische Europese instrument dat een uitgebreide basis biedt voor het bestrijden van geweld tegen vrouwen. Het doel is alle vormen van geweld en discriminatie tegen vrouwen en huiselijk geweld te voorkomen, te vervolgen en uit te bannen. Het is een uitgebreid verdrag met zeer fundamentele en ingrijpende doelstellingen.

Als je als land het verdrag ondertekent, ben je het er niet alleen mee eens, je committeert je als land ook aan inspanningen om resultaten te realiseren.

Wat staat er in?

De doelstellingen van het verdrag worden samengevat in vier P’s:

1. Prevention (preventie)
2. Protection (bescherming)
3. Prosecution (vervolging)
4. co-ordinated Policies (gecoördineerd beleid)

Deze ordening biedt onze hersens houvast – er zijn meer dan 50 inhoudelijke artikelen opgenomen in het verdrag. Daarnaast wordt uitgebreid stilgestaan bij de spelregels: onder meer hoe vindt monitoring plaats, hoe kunnen in de toekomst aanpassingen worden gedaan.

Waarom is zo’n verdrag belangrijk?

Als je als land een verdrag ondertekent, zet je een duurzame stap. Samen met de mede-ondertekenaars committeer je je. Welke verkiezingsuitslagen er ook zijn, welke ambtenaren eraan werken, welke wethouders geïnstalleerd worden: het verdrag staat.

Dat maakt een verdrag dus veel krachtiger dan een beleidsbrief van een ministerie of een motie in de Tweede Kamer. Daarnaast is er georganiseerde druk van buitenaf om resultaten te behalen. Dat maakt het én gemakkelijker om over dit onderwerp met stakeholders in gesprek te gaan én het belang ervan hoeft niet de hele tijd bevochten te worden. Het is al evident dat preventie, bescherming, vervolging en beleid belangrijk zijn.

Geratificeerd, en dan?

En nu wordt het spannend: want we weten allemaal dat het ondertekenen van een verdrag, hoeveel voeten dat ook in de aarde kan hebben, vooral het begin moet zijn van een positieve ontwikkeling. We willen niet dat het een mooi persbericht oplevert en dat er verder niets mee gebeurt. We willen niet dat, bijvoorbeeld in tijden van bezuinigingen, de inspanningen verminderen.

En daar is een mooi systeem voor bedacht.

Rapportages en de schaduw

Er is een onafhankelijke groep van Europese experts die toezicht houdt op de naleving van het verdrag. Deze experts (GREVIO genoemd) vragen elke vier jaar aan de overheid te rapporteren welke inspanningen zijn gedaan, wat de resultaten zijn, wat er nodig is, enz. Over het regeringsrapport gaat GREVIO met de overheid in gesprek.

Je kan je voorstellen dat een overheid een eigen perspectief heeft op de ontwikkelingen en verbeteringen. Daarom worden nationale NGO’s gevraagd een schaduwrapportage te maken. Deze hebben de Europese experts dan in de hand als ze met de overheid in gesprek gaan. Zie het als het perspectief vanuit nationale NGO’s.

Het Netwerk VN-Vrouwenverdrag coördineert dat. Zij nodigen heel breed organisaties en experts uit om input te leveren voor de schaduwrapportage. Als Unie van Soroptimistclubs zaten we dit jaar voor het eerst aan tafel.

Hoe staat het er in Nederland voor?

Ondanks de verschillende maatregelen die zijn genomen, zijn er nog steeds uitdagingen bij het naleven van de Istanbul-conventie in Nederland. Uit onderzoek blijkt dat veel slachtoffers vaak niet op de juiste manier worden geholpen of onvoldoende ondersteuning krijgen. Dit kan te maken hebben met een gebrek aan bekendheid met beschikbare hulp, maar ook met een tekort aan adequate middelen en personeel in de opvangsystemen.

Bovendien zijn er zorgen over de toegankelijkheid van hulp voor kwetsbare groepen, zoals migranten en vluchtelingen. Deze groepen hebben vaak minder toegang tot ondersteuning en kunnen te maken krijgen met extra obstakels, zoals taalbarrières en een gebrek aan culturele sensitiviteit in de hulpverlening. Als Soroptimisten hebben we specifiek de aandacht gevraagd voor online-geweld en voor onderwijs over geweld tegen vrouwen.

Schaduwrapportage: en dan?

Aan de schaduwrapportage hebben we dit jaar een bescheiden bijdrage kunnen leveren. Er zijn mogelijkheden om de volgende keer gefundeerde issues in te brengen. We zijn nu één van de gesprekspartners.

Op initiatief van de Europese federatie van Soroptimist International (SIE) is een groep zeer gedreven, ambitieuze Soroptimisten bezig een strategisch plan te ontwikkelen om te helpen zorgen dat de Istanbul-conventie wordt nageleefd. In dat strategische plan gaat in ieder geval een rol beschreven worden voor Istanbul Convention Promoters. Agnes Verhulst van club Amersfoort kan die rol (voorlopig) vervullen. Vanuit het Uniebestuur is Wanda Peters (met haar ambitie voor meer advocacy) ook aangesloten.

Enkele gedachten over het belang voor Soroptimistclubs

Het onderwerp van het Verdrag van Istanbul vinden wij als Soroptimisten heel belangrijk. Het enthousiasme voor Orange the World (OtW) bevestigt dat.

We worden steeds beter in het bevorderen van awareness gedurende de OtW-campagne. Rondom advocacy is meer handelingsverlegenheid, terwijl er wel behoefte is om ook invulling te geven aan die belangrijke pijler van het Soroptimisme. En niet onbelangrijk: advocacy is geschikt om ook jongere generaties te inspireren om betrokken te raken bij de strijd voor vrouwenrechten en het Soroptimisme.

Met clubs in meer dan 80 gemeenten kunnen we als Soroptimisten (relatief eenvoudig) informatie verzamelen door vragen te stellen aan jongeren, gemeenten, journalisten en de overheid over de implementatie van de Istanbul-conventie en de bescherming van vrouwenrechten.

Om de verplichtingen van de conventie na te komen, is voortdurende aandacht en actie nodig. Dit houdt in dat zowel de overheid als maatschappelijke organisaties moeten samenwerken om de ondersteuning voor slachtoffers te verbeteren en de preventie van geweld effectiever aan te pakken. Soroptimisten kunnen een belangrijke rol spelen in het aandringen op deze veranderingen.

Vragen ter overweging

• Vind je het terecht dat Soroptimisten investeren in de naleving van de Istanbul-conventie?
• Zou jij voor de volgende schaduwrapportage (over enkele jaren) input willen geven over wat jij ziet vanuit jouw vakgebied/perspectief?
• Wat zijn indicatoren dat het goed of niet goed gaat met het realiseren van preventie, bescherming en vervolging als het gaat om geweld tegen vrouwen en met het uitbannen van  discriminatie van vrouwen?
• Zou je een keer willen meedenken over de mogelijkheden die we als Soroptimistclubs hebben om als ambassadeur op te treden voor de Istanbul-conventie?
• Ben je geïnteresseerd in de rol van promotor van de Istanbul-conventie? De ambitie is dat iedere Unie zo’n Istanbul-conventie-promotor heeft; en liefst meerdere!

Stuur je vragen of gedachten naar agnesverhulst@icloud.com

Laten we ons blijven inzetten voor een wereld waarin vrouwen vrij kunnen leven, vrij van geweld, en volledig kunnen participeren in de maatschappij, met de Istanbul-conventie als een krachtig hulpmiddel in onze strijd.

Links:
Raad van Europa: link
Council of Europe Istanbul Convention – summary: link
VNG factsheet Istanbul-conventie: link
Regeringsrapport voor GREVIO 2024: link
GREVIO (de experts, GRoup of Experts on action against VIOlence against women and domestic violence): link
Netwerk VN-Vrouwenverdrag Verdrag van Istanbul: link
Infographic: link
Brochure: link