Wat maakt de Iraanse protesten ‘anders’?

Jong en oud, vrouwen en mannen zijn betrokken bij de grootschalige wekenlange protesten in Iran. ‘Dit protest heeft iconische kenmerken, deze keer is het anders’, benadrukken de twee Nederlands-Iraanse vrouwen. Er waren veel vaker protesten van verschillende groepen, maar de moord op Mahsa-Jina Amini riep diepe verontwaardiging bij alle groeperingen op.  

Jarenlang is geprobeerd het regime volgens reguliere routes te hervormen: meedoen aan verkiezingen, petities indienen, protesten en activiteiten voor meer mensenrechten. Maar alles werd geblokkeerd door het regime. Grootschalig protest is dus de enige manier want dit regime moet weg, vinden de vrouwen: ‘Het Iraanse regime is ideologisch, extremistisch, corrupt en patriarchaal. Ze kunnen niet omgaan met gelijkheid, ook niet met gendergelijkheid. Nu zitten we in een revolutionaire fase. Een groot verschil met eerdere protesten is dat de gelijkwaardigheid tussen man en vrouw ook een doel is. Er is veel steun van mannen en jongens voor de positie van vrouwen. We zijn heel blij om dat te zien.’

Wie protesteren er?

Het motto van de Iraanse protesten is: “woman, life, freedom”.  Maar ook “death to dictators” en “we don’t want an islamic republic” zijn veelgeziene leuzen. Demonstranten riskeren hun levens want de politie schiet met scherp op hen. Het regime arresteert journalisten, activisten, schrijvers, filmmakers en studenten. Onder de protesteerders zijn veel jonge mensen tussen 16 en 26 jaar, vaak middelbare scholieren. De politie valt de scholen binnen en arresteert demonstrerende jongeren. Schokkend, vinden de Iraanse vrouwen: ‘Waar ter wereld worden kinderen in een school gearresteerd?’. Ook minderjarigen ontkomen niet aan de moraalpolitie. Twee jongeren werden opgepakt nadat ze elkaar kusten en een foto daarvan op Instagram plaatsten. Hun ouders moesten verantwoording afleggen bij de politie. Sinds het begin van de demonstraties heeft het regime meer dan 400 mensen gedood, waaronder 60 minderjarigen. Meer dan 500 studenten zijn gevangengenomen. Zelfs een 10-jarig jongetje werd vermoord.

Wat kan Nederland doen?

De wereld zet wel druk op het regime, bijvoorbeeld via sancties, maar dat werkt niet, stellen de vrouwen. Het moet slimmer, minder symbolisch. Dus niet de ambassadeur op het matje roepen en de sancties op alle Iraniërs richten, maar echt de mensen raken die ertoe doen. ‘De Iraanse machthebbers zeggen al vier decennia: “dood aan Amerika” en “dood aan UK”. Intussen sturen ze wel hun kinderen naar universiteiten in deze landen. Een vreemde paradox. Je kunt met sancties via die in het buitenland studerende en werkende kinderen hun machtige ouders treffen. Zij faciliteren het witwassen van geld, zij dekken het regime. Dus maak de sancties slimmer.’

Ook zou de Nederlandse regering het Iraanse regime – de Islamic Republic – niet moeten erkennen. Het uitzetten van de ambassadeur van de Islamic Republic kan een Nederlands antwoord zijn op de wrede acties van het Iraanse regime. ‘Dat kan bijdragen aan een weg uit de crisis.  Als het oog van de wereld op Iran is gericht, kan het regime niet zomaar mensen doden’, stellen de vrouwen.

Bovendien: als in Iran een ander regime komt, vermindert dat de onrust in het Midden-Oosten. Iran is immers betrokken bij alle oorlogen in de regio, zelfs in Oekraïne. Ze sturen drones naar Rusland, geld naar Hezbollah en Palestina. Minder oorlog zou de vluchtelingenstroom naar Europa doen afnemen.

Z. vertelt dat ze in 2014 op Nederlandse taalles zat met veel Syrische vluchtelingen. ‘Een van de Syriërs was boos op mij als Iraanse, omdat Iran de Syrische dictator Assad hielp. Dat raakte me erg – wij waren immers om dezelfde reden uit onze landen gevlucht!’

Welk doel hebben de demonstranten?

Voor een betere toekomst moet dit regime worden vervangen door een democratische samenleving waarin alle mensen en partijen kunnen meedoen, vinden de vrouwen. ‘Dat kost jaren, decennia. Dat weten we. Maar is het is de enige oplossing. We zijn realistisch. Maar als niemand ons ondersteunt, worden de mensen die nu protesteren alsnog gearresteerd en mogelijk gedood. Het Iraanse regime heeft al elf demonstranten tot de doodstraf veroordeeld.’

‘Dit is een revolutie, geen protest. Het gaat niet om geld, niet om de hijab, maar het gaat om álles. We hebben het vier decennia getolereerd. Wij zijn opgegroeid met angst. Studenten van nu willen dat niet meer, die zijn niet meer naïef.’

Waar halen de Iraanse vrouwen al die moed vandaan?

Veel Iraniërs zijn al jarenlang boos, bang en gefrustreerd. Maar de boosheid is nu groter dan de angst. ‘Er is een foto van een vrouw die zonder hoofdbedekking recht tegenover de politie staat. Als je niet in Iran bent opgegroeid snap je niet wat er op dat plaatje gebeurt. Dat is zo ongelofelijk moedig.’

‘De hoofddoek is geen symbool van islam of cultuur, het is symbool van onderdrukking.’, stellen de vrouwen. Als vrouwen uit de westerse wereld op bezoek komen of als journalist verslag doen in islamitische landen, dragen zij vaak een hoofddoek. ‘Dat doet ons pijn’, zeggen ze. Het is bizar dat de helft van de bevolking haar haar moet bedekken. Mahsa-Jina had maar een heel klein stukje haar onbedekt en werd daarvoor vermoord.

Wat kunnen wij als Soroptimisten doen?

Soroptimisten kunnen druk op de Nederlandse regering uitoefenen om niet het Iraanse regime te steunen, maar juist de Iraanse demonstranten. Steun bij verkiezingen de partijen die de situatie in het Midden-Oosten adresseren. Erken de protesten in Iran, zorg voor meer bewustwording over de situatie in Iran bij de Nederlandse bevolking. En vooral: vergeet ons niet, vragen de vrouwen.

Symbolische acties zoals een stuk van je haar knippen zijn mooi, maar Iran verwacht meer.  De demonstranten krijgen veel steun op Instagram en Facebook, maar nog niet van alle vrouwen uit de hele wereld. Die zouden moeten denken: als een vrouw in gevaar is, is dat mìjn probleem. Z. en S.: ‘Iraanse vrouwen willen gewoon zichzelf zijn, zichzelf laten zien. Met make-up. Elkaar een kus kunnen geven in het openbaar. Laat door druk op het Nederlandse parlement en via alle social media weten dat jullie de protesten horen. Wees de stem van de Iraanse vrouwen!’